اولین بار ژاپنی ها در سال 1985 نظام آراستگی را بصورت نظام مند معرفی کردند، فردی بنام سوزوکی در کتاب کایزن عملی فصلی را به اصول نظام آراستگی به عنوان مبنایی برای بهره وری و کایزن معرفی نمود. ابتدا نظام آراستگی دارای 3 بند بود که پس از آن به 5 اصل تغییر یافت و نام 5S را به خود گرفت. نام این نظام هم تشکیل شده از پنج S است که در ادامه به تشریح پنج S خواهیم پرداخت. قبل شروع بحث بهتر است به این نکته اشاره شود که 5S پیش شرط اجرای موفقیت آمیز سایر سیستم ها و مدل ها می باشد و مزیت آن این است که در همه جا قابل پیاده سازی است.
بسیاری از کشور ها، این نظام را به اجرا در آورده اند. به ویژه کشور سنگاپور که نظام آراستگی را به عنوان یک نهضت ملی شروع کرده است.
سیستمی تحت عنوان 5S، برای اولین بار بعد از جنگ جهانی دوم، در ژاپن شکل گرفت. ولی ایده اولیه این سیستم، ژاپنی نمی باشد. ژاپنی ها با الگو برداری از برخی صنایع آمریکایی و اروپایی و پس از توسعه و سیستماتیک نمودن آن، این 5S را ارایه نمودند.
عبارت «پنج اس» 5S براساس حروف ابتدای پنج واژه ژاپنی انتخاب شده است
| فارسی | مفهومی-شکلی انگلیسی | مفهومی-انگلیسی | ژاپنی |
|---|---|---|---|
| جداسازی | Structure | Sort | Seiri |
| نظم و ترتیب | Systematize | Organize | Seiton |
| پاکیزه سازی | Sanitize | Clean | Seiso |
| استاندارد سازی | Standardize | Hygrene | Seiketsu |
| انضباط | Self-discipline | Discipline | Shitsuke |
در دیدگاه 5S، ساماندهی عبارت است از نظم دادن به کلیه اجزای یک سازمان و انبار جهت نیل به اهداف. از دیدگاه «پنج اس» ساماندهی به معنای تشخیص ضرور از غیرضرور، اتخاذ تصمیمات قاطع و اعمال مدیریت اولویت ها برای رهایی از غیرضروری ها است.
در دیدگاه 5S، نظم و ترتیب عبارت است قرار دادن اشیاء در مکان های مناسب و مرتب به نحوی که بتوان از آن ها به بهترین وجه استفاده کرد. نظم و ترتیب راهی است برای یافتن و بکار بردن اشیای مورد نیاز، بدون انجام جستجوهای بیهوده. هنگامی که هر چیز با توجه به کارکرد و در نظر گرفتن کیفیت و ایمنی کار در جای مناسب و مشخص قرار داشته باشد، محل کار همواره منظم و مرتب خواهد بود. بدین منظور باید همه وسایل، اقلام و فرمهای مورد نیاز را که قبلا در اس یک شناسایی نموده و کارکرد هر یک از آن ها را نیز مشخص نموده ایم را در جای مناسب قرار دهیم به نحوی که با سرعت و سهولت قابل دسترس باشند که این مورد در انبارها خیلی مهم و ضروری است.
در دیدگاه 5S پاکیزه سازی عبارت است از دور ریختن زوائد و پاکیزه کردن اشیاء از آلودگی ها و مواد خارجی. به عبارت دیگر پاکیزه سازی نوعی بازرسی است. بازبینی و پاکیزگی محیط کار برای حذف آلودگی مورد تأکید در این بخش از نظام «پنج اس»قرار دارد. برخی از لوازم، تجهیزات و مکان ها لزوماً باید بسیار پاکیزه و عاری از هر نوع آلودگی نگهداری شوند. بنابراین لازم است که آن ها را دقیقاً شناسایی نموده و بر این باور بود که پاکیزه سازی تنها تمیز کردن محل کار و لوازم موجود در آن نیست بلکه پاکیزه سازی امکان انجام بازرسی و بازبینی را نیز بایستی فراهم آورد. به عبارت دیگر پیشگیری از کثیفی و پاکیزه نگه داشتن مداوم محیط، اموال و افراد و حذف و یا کنترل آلودگی و یادآوری این نکته که محل کار خود را همانند خانه خود بدانیم.
کنترل و اصلاح دائمی سازماندهی، نظم، ترتیب و پاکیزگی. تاکید اصلی در استاندارد سازی متوجه مدیریت است که با استفاده از چک لیست های مناسب و استاندارد کردن مقررات با استفاده از نوآوری و خلاقیت، محیط کار را به نحوی استاندارد و کنترل نماید که همواره همه عوامل با سرعت و دقت لازم مورد استفاده قرار گیرند.
در دیدگاه 5S، انضباط عبارت است از آموزش عادات و توانایی هایی جهت انجام یک وظیفه خاص. نکته اصلی در اینجا ایجاد عادات درست به جای عادات نادرست است.
این کار را باید از طریق آموزش شیوه های درست انجام کار به افراد و تمرین دادن آنان در این زمینه آغاز نمود. همچنین این تمرین ها از طریق وضع مقررات و پیروی جدی از آن ها تحقق می پذیرد. به عبارت دیگر انضباط فرآیند تکرار و تمرین انجام یک کار است. مثلاً کاملاً ضروری است که رعایت مقررات ایمنی برای افراد به صورت یک عادت درست درآید.
نمونه هایی از اجرای این اس را می توان بصورت زیر فهرست نمود:
هدف اصلی 5S، بهسازی فرآیندهای سازمان و حذف اتلاف بوده و از اهداف تفصیلی 5S، می توان به مواردی همچون:
اگر در زمینه 5S تجربه ای دارید با ما در کامنت ها در میان بگذارید.
