توزیع فیزیکی و حمل و نقل کالا به خاطر زمینه های بالقوه خود، این امکان را به مدیران شرکت ها می دهد که با تدبیر، به سطح قابل توجهی از صرفه جویی اقتصادی برسند و میزان رضایت مشتریان را بالا ببرند.
به کلامی ساده، جابجایی کالا از نقطه A به نقطهB، که نقطه A معمولا تولید کننده و نقطه B مصرف کننده است، شکل دهنده هسته اصلی مفهوم حمل و نقل است. سیستم حمل و نقل از آن جهت که در نهایت بر قیمت نهایی مصرف کننده، سرعت، دسترسی و زمان تحویل کالا اثر می گذارد، به نو به خود بر میزان رضایت مشتریان تاثیر به سزایی گذاشته و بر روند حفظ مشتریان فعلی و جذب مشتریان جدید اثرشایانی دارد. بعبارتی، تصمیماتی که سفارش دهندگان کالا، طراحان سیستم توزیع، مدیران انبارها، موجودی جنس و حمل و نقل درباره کالا می گیرند، بر هزینه ها و توانایی ها اثر گذاشته و در نهایت تقاضا را تحت تاثیر قرار می دهد.
صاحبان صنایع و مدیران شرکت ها معمولا در انتخاب شیوه حمل و نقل کالا 5 معیار اصلی را همزمان مورد توجه قرار می دهند. این معیارها عبارتند از سرعت، هزینه، دسترسی ( که به معنی امکان استفاده از لحاظ جغرافیایی ست)، ظرفیت ( به معنی توان حمل کالا های مختلف) و استقلال (به مفهوم امکان پیشرفت بر اساس برنامه ریزی صورت گرفته). بعنوان مثال اگر صاحب کالا به سرعت انتقال کالا می اندیشد، انتخاب اول خطوط هوایی بوده و در درجه بعد کامیون قرار دارد. اگر هدف پایین آوردن هزینه بوده و زمان از اهمیت کمتری برخوردار باشد، استفاده از شیوه آبی و لوله (با توجه به استعدادهای ذاتی این شیوه) مورد توجه قرار می گیرد. با وجود تمام این قوت ها و ضعف ها به نظر می رسد در سال های اخیر، حمل زمینی با کامیون، بالاترین میزان مزایا را کسب کرده و این واقعیتی ست که سهم رو به افزایش این وسیله در صنعت حمل و نقل را توجیه می نماید.
در اصل در سال های اخیر به دلیل تحولات و نوآوری هایی که در صنعت حمل و نقل صورت گرفته، همزمان رقابت و انعطاف، نسبت به نیازهای مشتریان بین شرکت های حمل و نقل افزایش یافته، که در نهایت منجر به ارائه خدمات بهتر به صاحبان کالا شده است. از ایده ها و شیوه هایی که صاحبان کالاها این روزها از آن بسیار استفاده می کنند ادغام دو یا چند روش حمل و نقل است. این ترکیبات برای صاحبان کالاها مزایای خاصی به همراه دارد و مثلا استفاده ترکیبی از راه آهن و کامیون نه تنها از وجه هزینه باصرفه تر است، بلکه راحتی و انعطاف بیشتری را نیز به همراه می آورد. برای نمونه شیوه حمل کالا با کانتینر یا قرار دادن کالا در صندوق یا تریلر، امکان جابجایی آن را بین دو وسیله حمل و نقل (مثلا کشتی و کامیون) به آسانی افزایش می دهد.
پنج شیوه و وسیله اصلی حمل و نقل که شرکت ها می توانند با کمک آن ها کالای خود را جابجا کنند عبارتند از:
در بین این شیوه ها و وسیله ها خطوط راه آهن کماکان بیشترین سهم را در جابجایی کالا داشته و در حمل مواد معدنی و شیمیایی، انواع خودرو و موتورسیکلت و محصولات کشاورزی و مصالح ساختمانی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. کامیون که بیشتر در جابجایی مواد غذایی و پوشاک و رایانه و کتب و محصولات کاغذی مورد استفاده قرار می گیرد در جایگاه دوم قرار دارد. بعد لوله قرار دارد که در حمل نفت و مواد شیمیایی کاربرد بسیاری دارد و پس از آن مسیر آبی است که برای حمل غلات و مصالح ساختمانی و ذعال سنگ و نفت مورد استفاده قرار می گیرد. مسیر هوایی کم مصرف ترین شیوه حمل و نقل است و بیشتر برای جابجایی مدارک، اسناد و محصولات فاسد شدنی بکار گرفته می شود.
راه آهن معمولا برای حمل کالاهای حجیم مانند الوار و شن و ماسه بخصوص برای مسیرهای طولانی، ارزانترین شیوه به شمار می رود و اخیرا با نوآوری های صورت گرفته در این صنعت، خدماتی که به مشتریان عرضه می شود نیز افزایش یافته است.تجهیزات جدید، تدارک واگن های بی لبه که به حمل تریلرها کمک می کنند، امکان تغییر مسیر محموله های در حال حرکت به سمت مقاصد جدید و یا تکمیل و بازپروری بین راهی محصولات، از جمله خدمات نوینی ست که راه آهن در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان، عرضه می نماید.
کامیون بعنوان وسیله ای برای حمل زمینی کالا، سهم رو به افزایشی در حمل کالا داشته و قسمت اعظم جابجایی درون شهری کالاها به وسیله آن صورت می گیرد.انعطاف بالای این شیوه در زمانبندی و امکان انتقال کالا بصورت خانه به خانه تسهیلات ویژه ای فراهم نموده، بطوری که از اتلاف وقت به طور چشم گیری جلوگیری می نماید و از آسیب دیدگی کالا و خسارات ناشی از دزدی به طور قابل توجهی می کاهد. طول سفرهایی که به وسیله کامیون بطور سالیانه در ایالت متحده انجام می شود حدودا برابر 300000 بار رفتن به کره ماه است که دلیل اصلی آن این است که کامیون وسیله ای بسیار مناسب برای حمل کالاهای ارزشمند در مسافت های کوتاه بوده و در بسیاری مواقع از نظر کرایه با راه اهن رقابت نزدیک دارد.
خطوط لوله به دلیل محدودیتهای ذاتی که در حمل و نقل دارند وسیله ای خاص محسوب می شوند و عمدتا برای جابجایی کالاهای متعلق به افرادی مورد استفاده قرار می گیرند که خود نیز مالک خطوط لوله باشند. استفاده از این وسیله برای انتقال گاز طبیعی، نفت خام و مواد شیمیایی بسیار به صرفه است.
شیوه حمل و نقل آبی متغیری وابسته از وجود آب است. در آمریکای شمالی به دلیل وجود آبراهه های متعدد داخلی و رودخانه های بزرگ و دریاچه های پراکنده، این شیوه درصد قابل توجهی از حمل بار را به خود اختصاص می دهد. این شیوه برای جابجایی کالاهای حجیم و کم ارزش مانند مواد کانی فلزی و شن و ماسه و ذغال سنگ و غلات و نفت مناسب بوده و هزینه ای بسیار پایین دارد. از طرف دیگر اغلب تحت تاثیر شرایط جوی بوده و بعنوان کند ترین شیوه حمل و نقل شناخته می شود.
این روزها هواپیما به دلیل ویژگی های خاص خود، وسیله حمل و نقل با اهمیتی محسوب می شود. این روش به دلیل سرعت بالایی که در تحویل کالا دارد از اهمیت خاصی برخوردار بوده و برای طی مسیرهای طولانی در مدت زمان کم، وسیله ای بسیار مناسب است. ضمن اینکه هزینه های انبارداری و نگهداری کالا را کاهش داده، هزینه های بسته بندی را نیز به طرز چشم گیری تقلیل می دهد. مسیر هوایی برای حمل کالاهای فاسد شدنی مثل گل و کالاهای باارزش اما کم حجم مثل جواهرات و ابزار الات فنی بهترین شیوه می باشد. در نرم افزار انبارداری انبار آنلاین می توانید انبارداری طلا را انجام دهید. با تمام محاسن هواپیما، به دلیل هزینه بالا، سهم اندکی (حدود 1 درصد) در حمل کالا را به خود اختصاص می دهد.
منظور از توزیع فیزیکی کالا نگهداری و حمل و نقل و آماده سازی کالاها در زمان و مکان مناسب برای ارائه خدمات به مشتریان بوده و مستلزم برنامه ریزی، اجرا و کنترل جریان فیزیکی مواد اولیه و کالاهای ساخته شده از نقطه مبدا به مقصد می باشد. هدف سیستم حمل و نقل به سادگی، رساندن کالا در زمان و مکان مورد نظر و با کمترین هزینه است. بدین منظور، بررسی و کارشناسی برای یک سیستم توزیع و حمل ونقل مناسب معمولا از بررسی خواسته های مشتریان آغاز می شود و با کنکاش در خدماتی که رقبا ارائه می نمایند پی گرفته می شود. مشتریان از فروشندگان توقعاتی از جمله: تحویل به موقع، موجودی جنس زیاد، حفظ و نگهداری صحیح کالا، پذیرش عیوب اجناس و در صورت نیاز تعویض جنس و خدمات پس از فروش را دارند.
از سوی دیگر شرکت ها نیز در پی ارائه خدماتی به مشتریان خود هستند که حداقل در حد خدمات رقبا بوده و سود و افزایش سهم بازار را در پی داشته باشد. با توجه به روشن بودن ماهیت و رسالت صنعت حمل و نقل، شرکت ها و مدیران همواره در پی بهترین و قابل انعطاف ترین سیستم توزیع با توجه به شرایط روزشان می باشند. با این وجود، ایجاد تعادل بین خواسته های مشتریان و توانایی ها و اهداف شرکت همیشه کار آسانی نیست. بعنوان مثال حداکثر خدمات به مشتریان به معنی موجودی جنس زیاد و داشتن انبارهای فراوان است، در صورتی که فراهم نمودن همه این عوامل در کنار هم هزینه ها را افزایش خواهد داد. با نگاهی عمیق تر به توزیع فیزیکی آنچه در این رابطه مهم است این است که این بخش از فرایند تجاری، ابزار بالقوه مناسبی برای ایجاد و افزایش تقاضاست. شرکت ها با ارائه خدمات برتر، یا قیمت کمتر، می توانند مشتریان بیشتری را به سوی خود جلب نمایند و به همان نسبت هر گونه کوتاهی در تحویل به موقع کالا سبب از دست دادن مشتریان خواهد شد. به بیان دیگر توزیع فیزیکی کالا به دلیل اینکه فرایندی هزینه بر است این امکان را فراهم می نماید که شرکت ها با تمرکز و کار کارشناسی در آن و کاهش هزینه ها، به مزیت رقابتی دست یابند و البته باید به خاطر داشت که در سیستم توزیع فیزیکی بیشترین هزینه مربوط به حمل و نقل است و بعد از آن به ترتیب هزینه های موجودی کالا و انبارداری قرار دارند.
سایر مواردی که بر روند حمل و نقل و سیستم توزیع کالا اثر دارند سفارش مشتری، انبارداری، حفظ سطح موجودی جنس و مسئولیت سازمانی توزیع فیزیکی اقلام است. در سفارش کالا سرعت و دقت موجد انتفاء شرکت و مشتریان شده و در واقع نقطه آغازی ست برای حرکت سیستم توزیع و حمل و نقل. از نظر انبارداری نیز شرکت ها مجبورند کالاهای خود را مادامی که فروش نرفته اند در جایی انباز کنند. تعداد و مکان های مناسب برای انبارداری از اهمیت ویژه ای برخوردار است و هر قدر انبارها از نظر جغرافیایی پراکندگی بیشتری داشته باشند، امکان تحویل سریعتر کالا به مشتریان بیشتر خواهد بود. بعضی انبارها تنها اقدام به نگهداری کالاها برای کوتاه مدت و یا بلند مدت می کنند اما مراکز توزیعی وجود دارند که بجز نگهداری کالا وظیفه انتقال آن را نیز به عهده می گیرند.
نکته دیگر میزان موجودی جنس در سیستم توزیع کالاست. برای مدیریت شرکت ها در صورت نگهداری موجودی کالا، تناسب فروش و سود با میزان موجودی جنس ضروری ست و در واقع تصمیم صحیح درباره میزان موجودی، مستلزم آگاهی دقیق از زمان و مقدار سفارش است. نهایتا اینکه حمل و نقل و انبارداری و سیستم توزیع نیاز به هماهنگی زیادی دارند و برخی شرکت ها برای توزیع فیزیکی خود کمیته های دائمی مرکب از مدیران را در نظر می گیرند که اغلب برای سیاست گذاری در زمینه بهبود و اصلاح شیوه های توزیع کالا گرد هم آمده و تصمیم گیری می نمایند.
توزیع فیزیکی کالا در بیشتر شرکت ها بعنوان بخشی هزینه بر بایستی مورد توجه ویژه مدیران صنایع و صاحبان کالا قرار گیرد. به همان نسبت که سوئ مدیریت در این بخش می تواند زمینه هایی را فراهم نماید که شرکت ها هزینه های گزافی را پرداخت نموده و در نهایت رضایتمندی مشتریان را نیز از دست بدهند، مدیریت جامع و صحیح در این بخش می تواند هزینه های شرکت را تحت اثر قرار داده و به رسالت شرکت و مدیریت کمک شایانی نماید.
