علائم ایمنی در کارگاه ها می توانند از بروز حوادث جبران ناپذیر جلوگیری کنند. برای شروع ابتدا مفاهیم و تعاریف برخی از اصطلاحات را بازگو می کنیم.
سطحی است استاندارد متشکل از کلمات، عبارات و تصاویری برای هـشدار و اعلام خطر به کارگران یا سایر افرادی که به نحوی در معرض خطرات بالقوه و بالفعل محیط کار می باشند، یا حاوی توضیحاتی در مورد عواقب و پیامد های حاصل از آن خطرات و یا بیانگر دستورالعمل های ایمنی به آنان در زمینه چگونگی فرار از موقعیت های خطرناک بوده که این علائم بصورت دائمی و گاهی بصورت موقـت در قسمت های مختلف کارگاه و در حین پروسه های کاری نصب می شوند.
کارفرمایان باید اطلاعات را به کارکنان در مورد معنی و الزامات هر نشانه ای که در محل کار استفاده می شود ارائه دهند. درواقع علائم ایمنی از کم هزینه ترین و ساده ترین روش های کنترل و پیشگیری از خطرات هستند.
سطحی است استاندارد عموماً از جنس مقوا، پلاستیک یا ورق نازک فلزی که معمولاً بر روی قطعه ای از تجهیزات یا ماشین آلات چسبانیده، آویزان و یا پرچ می شود و برای مشخص کردن و هشدار خـطر موجود یا احتمال وجود شرایط خطرناک بکار می رود.
یک مثلث متساوی الاضلاع که در بخش میانی آن یک علامت تعجب بکار رفته است.
تابلوی علائم ایمنی براساس نوع پیام و بکارگیری رنگ ها به گروه های زیر تقسیم بندی می شوند:
سایر علائم کاربردی: علائم خطرات بیولوژیکی، علائم خطرات تشعشعی، علائم نشان دهنده جهت، علائم ایمنی حریق، علائم ترافیکی و راهنمایی و رانندگی و علائم خروج اضطراری.
علائم ایمنی در کارگاه ها دارای رنگ های متفاوتی هستند. هر یک از رنگ های معرف و نشانگر ماهیت واقعی و اصلی پیام، شدت خطر در آن محل متغیر است. برای مثال ممکن تابلویی با عبارت ”خطر برخورد با سطح داغ” در رنگ های قرمز و یا زرد تهیه شود. آنچه که شدت این پیام را مشخص می کند رنگ آن ها است که رنگ قرمز نشان از شدت بیشتر وجود خطر است. داشتن آگاهی در باب رنگ های با دانستن مفهوم تابلو خطر برابری می کند.
تبیین هر یک از رنگ های علائم و تابلو های خطر به این شرح است:
رنگ قرمز شدت خطر را بیان می کند. این رنگ بیانگر خطر بوده و رنگ زمینه اصلی تابلوهای حریق و آتش سوزی است.
رنگ نارنجی در تابلوهای علائم ایمنی نیز بیانگر خطر در محل است. که اغلب برای در تهیه تابلوهایی با پیام خطرات بیولوژیکی به کار می رود.
میزان خطری که رنگ زرد بیان می کند در حد متوسط است. اغلب برای ساخت تابلوهایی با مفهوم احتیاط به کار می رود.
رنگ سبز در تابلوهای دستورالعمل های ایمنی مشاهده می شود. این تابلو های عبارت اند از تابلو های نشان دادن محل تجهیزات و…
رنگ آگاهی دهنده در تابلو های علائم ایمنی رنگ آبی است. رنگ ارغوانی به ندرت در بین تابلو های ایمنی مشاهده می شود. رنگ ارغوانی بیانگر وجود تشعشعات و تابش های خطرناک در محیط است.
تابلوی علایم و اتیکت های ایمنی باید حاوی اطلاعات دقیق، کافی و آموزنده بوده و به راحتی قابل درک باشد. همچنین لازم است کلمه اعلان و کلمات و عبارات کادر پیام نوشتاری به زبان فارسی باشد. در صورت لزوم استفاده از زبان و خط بیگانه بسته به تشخیص مسئولین اجرای این مقررات خواهد بود، لیکن رعایت اولویت خط فارسی بر خط بیگانه در کلیه تابلو های علایم ایمنی الزامی است.
پیام نوشتاری روی تابلو های علایم و اتیکت های ایمنی باید بیانگر محتوای علامت ایمنی و تا جایی که ممکن است کوتاه و مختصر و فقط حاوی جزئیات ضروری بوده و از چند کلمه محدود و کلیدی نیز عبور نکند. این پیام بایستی ساده، گویا، صریح و روشن بوده، به آسانی قابل خواندن باشد و به سهولت و به موقع به مخاطبین منتقل گردد.
به جهت اینکه ممکن است در برخی مواقع کارگران یا افرادی که در معرض خطرات قرار می گیرند بی سواد بوده و یا با زبان کاربردی بر روی علایم آشنایی نداشته باشند، استفاده از تصاویر در کنار متون و کلمات الزامی است، مگر در مواردی که به تشخیص مسئولین مربوطه، ضرورتی در بکارگیری تصویر وجود نداشته باشد.
برای نمایش ماشین آلات یا اجزای آن ها به منظور نشان دادن کامل جزئیات گرافیکی باید از تصاویر توخالی استفاده کرد، بخصوص در مواقعی که نمایی از تصویر انسانی در مجاورت ماشین آلات رسم شده باشد. همچنین برای نشان دادن اهمیت بیشتر یک جزء و یا برجسته نمودن خطرات خاص آن، باید در طراحی ماشین، جزء مدنظر را با خطوط ضخیم تری نسبت به بقیه خطوط ترسیم نمود.
استفاده از تابلوهای علائم و اتیکت های ایمنی در کلیه محل ها، ماشین آلات و مکان های که امکان حذف و از بین بردن و یا کنترل خطرات از سایر روش ها (مثل: کنترل های مهندسی، استفاده از سیستم های ایمن، حفاظ گذاری و …) برای کارفرما مقدور نمی باشد، ضروری است.
نصب علائم و اتیکت های ایمنی ذکر شده در این مقررات نمی تواند جانشین اقدامات لازم دیگر جهت کنترل و پیشگیری مانند نظارت های مهندسی، اصلاح روش های کاری و ایجاد شرایط کار بی خطر شود، لذا کار فرمایان مکلفند کلیه موارد ایمنی را رعایت کرده و در صورت نیاز از علایم ایمنی استفاده کنند.
کارفرما مکلف است که آموزش های لازم نسبت به مفهوم کلیه علایمی که در نقاط مختلف کارگاه نصب شده اند را به کارگران ارائه داده و نیز اقدامات احتیاطی و پیشگیرانه ای که در زمان مواجهه با علامت های ایمنی برای جلوگیری از وقوع خطر ضروری می باشد را به آنان بیاموزد.
کارفرما مکلف است تابلوی علایم و اتیکت های ایمنی را در مواقع لزوم، تعمیر و یا تعویض نماید.
کارفرما مکلف است تابلوی علایم و اتیکت های ایمنی را در زمان های لازم تمیزکرده و به دقت از آن ها نگهداری نماید تا محتوای آن ها به آسانی قابل رؤیت باشد.
کلیه کارگران موظف به حفظ و نگهداری از علایم ایمنی تهیه شده توسط کارفرما در حیطه وظایف و مسئولیت های خویش می باشند.
توجه: کلیه موارد ذکر شده بالا از مهم ترین موارد آیین نامه علایم ایمنی در کارگاه بوده و معتبر می باشد. بدیهیست هر کارگاهی ملزم به رعایت از قوانین و موارد ذکر شده بالا می باشد.
