کنترل موجودی عبارت است از جریانی که با توجه به ضمانت اقلام موجود در انبار یک سازمان و تاثیر عواملی همچون زمان، مکان، تعداد، کیفیت و هزینه برای بخش هایی مانند بخش های عملیاتی تولید، توزیع، فروش و مهندسی در دسترس افراد قرار بگیرد.عوامل مختلفی در کنترل موجودی اهمیت دارند اما از مهم ترین آنها میتوان به مقدارسفارش ونقطه سفارش اشاره کرد.
حداکثر موجودی مجاز
این نقطه کنترلی نشان دهنده حداکثر موجودی مورد نیاز یک کالا در انبار میباشد که به منظور جلوگیری از انباشت بیش از حد، از دست دادن آمار خرابی و ضایعات ناشی از انباشت، به وجود آمدن کالاهای سربار و یا منسوخ و نیز وسوسه سرقت و دزدی، میبایست تعیین گردد.
این نقطه کنترلی نشان دهنده حداقل موجودی مورد نیاز یک کالا در انبار میباشد که پیش از رسیدن موجودی به این نقطه، سفارش جدید کالا رسیده و در انبار به موجودی فعلی اضافه خواهد شد. به هیچ عنوان موجودی کالا نمی بایست از این مقدار کمتر شود. چرا که با رسیدن به این نقطه و یا گذشتن از آن امکان توقف تولید به دلیل کسری کالا در انبار وجود دارد.
نقطه سفارش (مجدد)
نقطه سفارش هر کالا عددی بین حداقل و حداکثر موجودی مجاز آن کالاست. به طوری که مقدار تعیین شده تا پیش از رسیدن به نقطه حداقل موجودی، پاسخگوی نیاز بخش تولید از زمان سفارش مجدد کالا تا رسیدن آن به انبار باشد. بنابراین برای مشخص نمودن نقطه سفارش یک کالا نرخ مصرف آن در تولید و نیز مدت زمان مورد نیاز جهت سفارش تا رسید کالا به انبار، میبایست مد نظر قرار گیرند. با رسیدن به این نقطه (موجودی) انباردار فرایند ثبت درخواست خرید کالا را آغاز خواهد کرد.
مقدار سفارش
یکی از مهمترین مسائلی که انبارداران با آن مواجه هستند، مشخص نمودن مقدار هر سفارش خرید است که مقدار هر سفارش، یکی از نقاط کنترلی در انبار می باشد. ممکن است سفارش خرید مقدار زیادی از کالا موجب دریافت تخفیفهای ویژه و یا برخورداری از مزایای خرید عمده شود. اما باید در نظر داشت که به همان نسبت هزینه حمل و نقل و نگهداشت کالا در انبار نیز افزایش خواهد یافت. از طرفی ممکن است هزینه پایین حمل و یا نگهداشت کالا با تعداد کم برای سازمان به صرفه باشد. ولیکن در این صورت نیز مبلغ سفارش کالا به دلیل حجم پایین سفارش، افزایش می یابد. از این رو محاسبه مقدار سفارش به منظور کنترل هزینه های اهمیت بالایی دارد. یکی از فرمولهای مورد استفاده برای به دست آوردن این مقدار به شرح زیر است:
یا Lead Time مدت زمانی بین سفارش خرید تا دریافت کالا.
موجودی خطرناک یک کالا در انبار مقداری پایین تر از حداقل موجودی مجاز است که به هیچ عنوان نباید موجودی به مقداری پایین تر از آن برسد. برای جلوگیری از رسیدن به این نقطه مسئول خرید باید نهایت تلاش خود را برای تامین کالای مورد نیاز به کار بندد. در غیر این صورت بدون شک تولید متوقف خواهد شد.
برای اطمینان از صحت سیاست های کنترل موجودی انبار (نرم افزار انبارداری) و رعایت مطلوب موازین اقتصادی متوسط موجودی را ملاک عمل قرار داده و موجودی کالاهای انبار (نرم افزار انبارداری) را با حد متوسط مطلوب موجودی مقایسه می نمایند.
