مجموعه ای از فعالیت ها و عملکرد ها است که هر کدام با توجه به تعاریف خود، ماموریت عملیاتی نگاه داشتن دستگاه ها، ماشین آلات و تجهیزات را دارند که باعث می گردند قابلیت عملیاتی آنها حفظ شود.
امروزه نگهداری و تعمیرات یک تجهیز یعنی: طرح ریزی و انجام فعالیت هایی برروی تجهیزات که باعث عملکرد مستمر تجهیز برای تولید محصول یا خدمات با کیفیت را مهیا سازد.
فرایند نگهداری و تعمیرات تجهیزات فیزیکی تمامی فعالیت هایی را در بر می گیرد که:
ظرفیت تولید یک سیستم تولیدی و یا شرایط مطلوب آن، درست پس از خریداری آن رو به زوال و نابودی می رود. علاوه بر روند خرابی نرمال، ممکن است خرابی های دیگری هم رخ بدهد، خرابی هایی که ممکن است ناشی از خطاهای استفاده و یا بهره برداری بیش از حد ظرفیت طراحی شده آن باشد. زمان خاموشی تجهیز، مشکلات کیفیتی، از دست دادن سرعت تولید، خطرات ایمنی و آلودگی های محیط زیستی، می تواند از نتایج خرابی باشد. برای آنکه یک کمپانی از روند تولیدش با یک هزینه بهینه مطمئن باشد، مدیریت نگهداری و تعمیرات باید اهداف و استراتژی های نگهداری و تعمیرات را به دقت در برنامه خود قرار دهد.
اهداف نگهداری و تعمیرات بر اساس نیل به هدف های تولید در بالاترین سطح دسترسی در بهترین کیفیت مورد نیاز و با در نظر گرفتن محدودیت های شرایط سیستم و ایمنی تعیین می شود. علاوه بر این، منابع نگهداری و تعمیرات به نحوی استفاده می شود تا این اطمینان حاصل شود که تمامی تجهیزات در بهترین شرایط خود قرار دارند، کارخانه به اهدافی که برایش طراحی شده است می رسد، استانداردهای ایمنی رعایت می شوند و در نهایت انرژی و مواد اولیه در بهینه ترین حالت مصرف می شوند.
برخی از فاکتورهای مهمی که بر اهداف نگهداری و تعمیرات تاثیر می گذارد به شرح زیر است:
اهداف نگهداری و تعمیرات یک شرکت یا کارخانه، تاثیر مشهودی بر شاخصه های ویژه عملکردی که برای اندازه گیری موفقیت به کار می روند، دارند. به عبارتی اگر عملیات نگهداری و تعمیرات به درستی انجام شود، کارخانه در مسیری که برایش تعریف شده است به خوبی حرکت خواهد کرد.
در یک نگاه ساده متوجه می شویم که نگهداری و تعمیر دستگاه ها و تجهیزات از خود آنها مهم تر و ارزنده تر است و اعمال آن در سیستم ضروری و اجتناب ناپذیر است و حاصل آن فعالیت مداوم دستگاه ها و سرویس دهی آنها به سیستم هست. در دنیای رقابتی امروز، علم نگهداری در مدیریت دستگاه ها و تجهیزات و عمر فعال آنها رشد کرده و به عنوان یک زیر مجموعه الزامی در مدیریت سرمایه ها تعریف شده است به صورتی که مدیریت سرمایه های فیزیکی و موجود باعث افزایش عمر و دوره کاربری آنها و در نهایت بالاترین سود و بازده ممکن می گردد. در همین راستا، وجود فاکتورهای شش گانه زیر الزامی است، فاکتور هایی که تنها در گروی اجرای صحیح و علمی نگهداری محقق می شود.
همچنین تحقق این فاکتورها منوط به وجود هماهنگی و همکاری نزدیکی بین قسمت های فنی، عملیات و تعمیر و نگهداری است. و این مستلزم یک رابطه فعال و متعادل مابین این سه گروه است.
به کارگیری سیستم نگهداری و تعمیراتِ خاصِ یک سازمان، می تواند نقش بسیار زیادی را در کاهش قیمت تمام شده محصول نهایی ایفا نماید. اما این تأثیرات تنها محدود به هزینه نبوده و در سرعت ارائه محصول در کل زنجیره تامین، کیفیت محصول، قابلیت اطمینان، چابکی سازمان و عواملی از این دست نیز تأثیرات خاص خود را خواهد داشت که هر یک از آن ها محلی از تامل خواهد بود. از این رو می توان به نقش مهم و تأثیر گذار استراتژی های مختلف نگهداری و تعمیرات بر روی کسب و کار یک بنگاه اقتصادی پی برد.
در صورتی که تمامی فعالیت ها و عملیات نگهداری در قالب یک سیستم تعریف شود، موجب فعالیت و کار بی وقفه ماشین آلات و دستگاه در سیستم با کمترین هزینه مصرفی و تعمیراتی است. تعمیرات و نگهداری ماشین آلات و دستگاه ها، با توجه به استهلاک و فرسایش مداوم آنها، بخش عمده ای از هزینه های تولید را در یک مجموعه صنعتی در بر می گیرد.
این هزینه، بسته به نوع صنعت، ۱۵ الی ۶۰ درصد هزینه تولید را شامل می شود. حال آنکه بنا به تحقیقات صورت گرفته، یک سوم هزینه های نگهداری و تعمیرات، مربوط به فعالیت های غیر ضروری در حوزه نگهداری و تعمیرات می باشد این در حالی است که صنایع آمریکا سالانه حدود ۲۰۰ بیلیون دلار برای نگهداری و تعمیرات تجهیزات خود هزینه می نمایند. این بدان معنی است که مدیریت صحیح فرآیند نگهداری و تعمیرات، سالانه، ۶۰ بیلیون دلار صرفه جویی در این حوزه را به همراه خواهد داشت. ژاپنی ها با درک اهمیت ویژه ای که در مدیریت فرآیند نگهداری و تعمیرات در سیستم های تولیدی احساس می کردند، اقدام به طراحی سیستم های مختلف نگهداری و تعمیرات، از جمله TPM نمودند و آن را به عنوان یکی از زیر سیستم های سه گانه تولید ناب به جهان معرفی نمودند.
سرویس نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه (PM) مجموعه فعالیت ها و روش های منظم و دوره ای است که به منظور بررسی وضعیت موجود، به روز رسانی و حفظ تجهیزات در شرایط مطلوب،انجام می شود. به نحوی که افزایش بهره وری و کاهش فرسایش تجهیزات و در نتیجه کاهش هزینه های سنگین خرید و تعمیرات قطعه برای مجموعه به حداقل برسد.
هدف از اجرای PM را می توان به موارد ذیل خلاصه نمود:
گاها نگهداری و تعمیرات پیشگویانه نیز گفته می شود که واژه خوب و حرفه ای برای PdM predictive Maintenance نیست. به صورت خلاصه نت پیش بینانه PdM فعالیت های مبتنی بر پایش وضعیت تجهیزات می باشد که به مجری داده های آماری خوبی برای تعیین و پیش بینی احتمال وقوع یک خرابی در تجهیز را در آینده می دهد. بعد از تشخیص وقوع یک خرابی در تجهیز واحد نت می تواند فعالیت های تعمیراتی پیشگیرانه را روی تجهیز در یک زمان برنامه ریزی شده تبیین و اجرا کند. عمده فعالیت های نگهداری و تعمیرات پیش بینانه بروی پایش وضعیت CM Condition Monitoring متمرکز است تکنیک های آنالیز روغن Oil Analysis، ترموگرافی، ارتعاش سنجی، صداسنجی، ضخامت سنجی و تحلیل جریان الکتریکی ماشین مجموعه ای از متداول ترین فعالیت های پایش وضعیت در حوزه نت پیش بینانه است
وقتی یک تجهیز خراب می شود چند نوع اقدام باید روی آن انجام گیرد که این اقدامات مفاهیم مختلفی را دنبال می کنند:
مهم است که این خرابی به دیگر تجهیزات یا قطعات آن دستگاه تسری پیدا نکند و لذا باید اقداماتی را تعریف و طرح ریزی کرده باشید که جلو تسری یک خرابی به دیگر تجهیزات را بگیرد این اقدامات را اقدامات محدود کننده یا موردی فوری می گویند که گاها می تواند خیلی ساده و سریع باشد مثل خاموش کردن دستگاه یا اینکه مفصل و کارهای زیادی داشته باشد مثل خرابی یک دستگاه در صنعت پتروشیمی که باید خوراک ورودی و خروجی تنظیمات مختلفی انجام گردد و شیرها و تجهیزات دیگری آمادگی لازم برای توقف تجهیز را مهیا سازند.
اقدام بعدی این است که تجهیز را به حالت آماده بکاری قبلی برگردانده شود یعنی تجهیز را درست کنید. این اقدام را اصلاح می گویند. قطعات معیوب تعویض و دستگاه تعمیر می شود و ایرادات رفع و دستگاه آماده بکار است و تحویل تولید می گردد.
بعد از دو اقدام فوق باید به تجزیه و تحلیل علت ریشه ای وقوع این خرابی در دستگاه پرداخته شود. که مبحث تجزیه و تحلیل علل ریشه ای خرابی تجهیزات RCFA طرح موضوع می شود. برای شناسایی و جلوگیری از وقوع مجدد این خرابی در دستگاه باید بررسی کنید که چرا و چه علل باعث شدند که این تجهیز عملکرد لازم را مهیا نسازد و خراب شود. خروجی این تحلیل اقداماتی است که به آنها اقدامات اصلاحی می گویند. لذا کلیه فعالیت های نگهداری و تعمیراتی که بروی کنترل، شناسایی و جلوگیری از وقوع علل ریشه ای خرابی انجام می شود اقدام اصلاحی است.
اقدامات اصلاحی یا همان نگهداری و تعمیرات اصلاحی باید خواصی داشته باشد. اول اینکه وقتی این اقدامات را روی تجهیز انجام می دهید باعث شود دیگر وقوع خرابی روی تجهیز تکرار نشود و دوم بروی کلیه خانواده گروه تجهیزات موجود در سازمان اقدامات اصلاحی تعمیم داده شود.
وقتی یک تجهیز خراب می شود باعث توقف تولید و عدم ارائه عملکرد مورد انتظار ما از دستگاه را پیش می آورد که باید هر چه سریع نسبت به رفع خرابی و شروع تولید یا کار دستگاه اقدام شود مجموعه ای از فعالیت های ذکر شده در نگهداری و تعمیرات اصلاحی باید انجام گردد که مهم ترین آنها اقدامات محدود کننده از تسری خرابی به دیگر تجهیزات و قطعات و اصلاح و یا درست کردن دستگاه به شرایط عملکردی مورد انتظار است.
