اینترنت و دیجیتالی شدن باعث تغییرات زیادی در دنیای امروز شده که بعضا در جهات مثبت یا منفی بوده است. کشور ما نیز از این تغییرات جدا نبوده و نخواهد بود. با بهبود بستر اینترنت در کشور این امکان برای کسب و کارها فراهم آمده که بتوانند در این بستر فعالیت کنند. افراد و شرکت ها و حتی کشورهای جهان سالانه میلیاردها دلار هزینه می کنند تا بتوانند اطلاعات بیشتری کسب و از این اطلاعات برای سودآوری بیشتر استفاده کنند. یکی از مهم ترین تغییراتی که اینترنت در دنیای اقتصاد ایجاد کرده، افزایش حجم و سرعت انتقال اطلاعات است. بدون در اختیار داشتن این حجم از اطلاعات و سرعت انتقال آن، بسیاری از مشاغل به شکل امروزی شان وجود نداشتند. با این حال، کار به همین جا ختم نمی شود. اینترنت، تنها بستری برای انتقال اطلاعات را ایجاد کرده است و کسب و کارهای اینترنتی باید از این بستر برای بهبود جامعه استفاده کنند. پیشرفت های تکنولوژی اگر قاعده مند و متناسب با شرایط اجتماعی انجام شود، می تواند بهبود زیادی در زندگی اقتصادی مردم داشته باشد. خروج تدریجی اقتصاد دستوری و متمرکز از چرخه اقتصادی کشور و تمرکز دولت بر قانون گذاری به جای دخالت مستقیم در بازار، می تواند زمینه ساز پویایی هرچه بیشتر اقتصاد شود. همچنین، دولت موظف است با ایجاد بسترهای مناسب، راه را برای ورود کسب و کارهای نوظهور باز کند. ناگفته نماند کسب و کارهای اینترنتی نیز می توانند باتوجه بیشتر به مسوولیت های اجتماعی شان، باعث پویایی بیشتر بازار شوند. خوشبختانه در ایران توجه کسب و کارهای اینترنت به جامعه در سطح مطلوبی است؛ اما می تواند و باید افزایش یابد. کسب و کارهای آنلاین در ۱۰ سال گذشته تغییرات زیادی در اقتصاد ایران ایجاد کرده اند. بررسی این تغییرات می تواند به پیشرفت اقتصادی کشور کمک و از مشکلاتی جلوگیری کند که در آینده پیش خواهد آمد.
تا پیش از ایجاد خرده فروشی های آنلاین، مجبور بودید برای خرید گوشی تلفن همراه چندین و چند فروشگاه را بازدید کنید تا از قیمت ها مطلع شوید. هیچ کس اطلاع دقیقی از قیمت گوشی های تلفن همراه نداشت و تنها روش برای مطمئن شدن از قیمت واقعی تلفن های همراه بازدید از چندین فروشگاه بود. از طرفی با ایجاد کوچک ترین مشکل اقتصادی در کشور، قیمت ها شدیدا نوسان می کرد؛ اما امروزه اگرچه همچنان این نوسان ها وجود دارد، فروشگاه های آنلاین به عنوان مرجع قیمتی پذیرفته شده اند و هیچ خرده فروش غیرآنلاینی نمی تواند از قیمتی فراتر رود که فروشگاه های اینترنتی و سرویس های ارایه قیمت روی کالایی خاص وضع کرده است؛ چرا که مشتریان با استناد به قیمت درج شده در فروشگاه های آنلاین، در پی خرید با قیمت ارزان تر خواهند بود. البته باید به این نکته اشاره کرد که وجود اینترنت و رقابت برای جذب مشتری باعث شده فروشگاه های اینترنتی نیز در رقابت با یکدیگر تا حد امکان ارزان ترین قیمت را ارایه کنند؛ چراکه به اقبال عمومی دست نخواهند یافت یا درصورت تفاوت قیمت ها، پذیرای آماج حملات کاربران خواهند بود. این ثبات و یکسان سازی قیمت از توزیع یکنواخت اطلاعات نشات می گیرد. امروزه فردی در سنندج، تبریز، شیراز، زاهدان، مشهد و تهران می تواند تلفن همراه دلخواهش را با قیمت مشخص بخرد؛ اتفاقی که در گذشته امکان پذیر نبود. در گذشته، به دلیل توزیع نابرابر اطلاعات خرده فروشان به راحتی می توانستند قیمت ها را تغییر دهند. هنگامی که برای خرید تلفن همراه از چندین فروشگاه بازدید می کردید، در واقع مشغول افزایش اطلاعات خود بودید؛ اما محدودیت های فیزیکی به شما اجازه نمی داد قیمت ها را با تهران یا سایر شهرهای بزرگ مقایسه کنید؛ قابلیتی که خرده فروشی های آنلاین و به طور کلی اینترنت در اختیار شما قرار می دهد.
از طرفی مدیریت ارتباط با مشتری (CRM) یکی از مهم ترین عوامل دنیای تجارت مدرن است. مدیریت ارتباط با مشتری شامل اطلاعاتی از مشتری است که علایق و دیدگاه های او را ثبت و به او در خریدهای آتی کمک می کند. همچنین، مشتری می تواند با ثبت انتقادات خود، در بهبود محصول و راهنمایی سایر کاربران برای داشتن تجریه خریدی بهتر همکاری کند. تا پیش از به وجود آمدن فضای دیجیتالی در کسب و کار، ایجاد بانک اطلاعات مشتری و دریافت بازخورد از خریدار به سختی و با هزینه بسیار زیاد انجام می گرفت؛ اما این کار در دنیای دیجیتال با صرف هزینه بسیار کم و سرعتی بسیار زیاد شدنی است. مشتریان با ثبت بازخورد خود از خرید در قالب دیدگاه ها و رتبه دهی به محصول، در بهبود آن نقش موثری ایفا می کنند و فروشنده نیز با ردگیری تراکنش های مشتریان می تواند پایگاه داده مطمئنی برای ارتباط موثر با آنها ایجاد کند. همچنین، فروشندگان می توانند با تحلیل کلان داده ها، ترند و روند بازار را ردگیری کنند و به موقع به نیاز مشتریان پی ببرند و در مسیر ارایه خدمات متناسب با آن نیازها تلاش کنند.
یکی از مشکلات عمده در کشورهای غیرپیشرفته واسطه گری است؛ البته واسطه گری لزوما پدیده مذمومی نیست. واسطه ها کارشان انتقال اطلاعات و استفاده از اطلاعات است. تصور کنید در نقطه ای از ایران کمبود گندم وجود دارد و فردی از این موضوع مطلع است؛ پس، به سرعت مقداری گندم می خرد و با فروش گندم در منطقه دچار کمبود گندم سود می کند و البته افرادی را نیز از گرسنگی نجات می دهد. هیچ برنامه ریزی متمرکزی نمی تواند قدرت واسطه ها را داشته باشد؛ چرا که واسطه ها اطلاعات را از سراسر کشور جمع و با نیرو محرکه سود از این اطلاعات استفاده می کنند و درکنار آن به جامعه نیز سود می رسانند. امروزه به کمک اینترنت می توان این نقص را جبران کرد. درحالی که واسطه گری همواره به این دلیل شکل می گیرد که فردی اطلاعاتی دارد که سایر افراد از آن اطلاعات بی بهره اند، اینترنت و کسب و کارهای اینترنتی می توانند این اطلاعات را از سراسر کشور جمع کنند و در بستری منسجم به مردم ارایه دهند. بازار سهام یکی از بهترین نمونه ها برای این توزیع نابرابر اطلاعات است. تا پیش از شکل گیری اینترنت، خرید و فروش سهام به صورت دستی انجام می شد. در این بستر کمتر کسی توانایی حضور در بازار را داشت؛ اگرچه سفته بازی و خریدوفروش های صوری به صورت محدود وجود داشت. دلالان و واسطه گران با اطلاعاتشان به سرعت رشد می کردند و مردم عادی عموما در این میان متضرر می شدند؛ اما امروزه و با پیشرفت اینترنت، بازار سهام نه تنها رونق بیشتری گرفته، بلکه از انحصار دلالان و واسطه گران نیز خارج شده است. امروزه، هرکس در خانه اش نه تنها می تواند سهام خرید و فروش کند؛ بلکه به صورت لحظه ای از تغییرات شرکت ها و سهام آگاه می شود؛ اتفاقی که احتمالا بدون استفاده از اینترنت امکان پذیر نبود.
کاهش واسطه گری، تنها ازطریق توزیع اطلاعات میسر نشده، بلکه افزایش ارتباطات نیز در این موضوع دخیل بوده است. به عنوان مثال، تاکسی های اینترنتی را در نظر بگیرید. راننده تاکسی در گذشته مجبور بود به آژانس تاکسیرانی رجوع یا از اداره تاکسیرانی مجوز کسب کند، اما امروزه تمام این واسطه ها حذف شده و راننده مستقیما با مسافر در ارتباط است. رشد انواع فروشگاه های اینترنتی با حوزه های کاری متفاوت باعث شده واسطه گری کاهش یابد، در نتیجه قیمت ها بیش از پیش کمتر شود. حتی پای فروشگاه های اینترنتی به کارگاه های کوچک و خانگی نیز باز شده است؛ از این رو، دسترسی به محصولات افزایش و با کاهش واسطه گری، تجربه خرید بهبود یافته است.یکی از مشکلات کشورهایی با زیرساخت اطلاعاتی ضعیف، نبود آمار مطمئن در حوزه های مختلف است. این مشکل در کشور ما نیز بسیار بروز می کند. اینترنت به کشورها اجازه داده بتوانند به راحتی این اطلاعات و آمار را از سراسر کشور جمع آوری و استفاده کنند. به عنوان مثال، خرده فروشی های آنلاین توانسته اند بستری ایجاد کنند که میزان مصرف بعضی کالاها و همین طور میزان تقاضا برای آنها به راحتی قابل اندازه گیری باشد. همچنین با استفاده از اینترنت، می توان بسیاری از مشکلات دیگر را نیز در کشور حل کرد. به عنوان مثال، در بحث سیاست گذاری کلان کشور به دلیل نبود اطلاعات کافی از میزان مصرف و تولید محصولات کشاورزی، در یک سال بعضی محصولات بیش از حد تولید و در سال بعد، کشور به کمبود آنها دچار می شد. اینترنت و کسب و کارهای اینترنتی می توانند با استفاده از بستر اینترنت به کمک سیاست گذاران بیایند و به پیشرفت کشور کمک کنند. مبحث آمارگیری آنلاین در کشور آنقدر جدید و نوین است که می تواند محل مناسبی برای درآمدزایی و ایجاد کسب و کارهای آنلاین باشد؛ چرا که بسیاری از شرکت های آمارگیری و تحلیل بازار همچنان از روش های سنتی برای آمارگیری استفاده می کنند. افراد خلاق می توانند با استفاده از کلان داده های موجود در سطح اینترنت به کمک تحلیلگران بازار بیایند و از این راه کسب درآمد کنند.
یکی دیگر از بهبودهایی که اینترنت و کسب و کارهای اینترنتی به دنیای ما داده اند، افزایش بهره وری است. زمانی برای ارایه محصولی که تولید کرده اید، باید آن را در فروشگاه های خاصی قرار می دادید و انتظار می کشیدید مردم آن را ببینند و بخرند. بیشتر تولیدکنندگان در این راه شکست می خوردند و نمی توانستند محصولات خود را بفروشند؛ اما امروزه اینترنت و شبکه های اجتماعی و مارکت پلِیس ها آمده اند تا افراد بتوانند به راحتی و بدون هزینه زیاد محصولات خود را به تعداد زیادی از مشتریان ارایه کنند. این افزایش بهره وری بدون استفاده از اینترنت ناممکن بود. مثال دیگر، تاکسی های اینترنتی هستند. بدون تاکسی های اینترنتی راننده تاکسی مجبور بود مدت ها منتظر بماند تا مسافر سوار کند؛ اما امروزه آنان هرجا باشند، می توانند به راحتی مسافران خود را داشته باشند تا هم در وقت و هم در هزینه هایشان صرفه جویی کنند.
اینترنت همچنین فضایی بسیار ایده آل برای رقابتی شدن بازار است. هیچ یک از کالاها و محصولات داخلی نمی تواند با قیمت های غیرواقعی در خرده فروشی آنلاین حضور داشته باشد؛ چراکه افراد به دلیل گزینه های زیادشان می توانند از خرید این محصول صرف نظر کنند. همچنین، افرادی که می توانند همان محصول را با همان کیفیت، اما قیمت ارزان تر تولید کنند، دست به کار می شوند و رقابت با آن محصول را آغاز می کنند. اگر چه در گذشته نیز در سطح کلان چنین رقابتی وجود داشت، امروزه کسب وکارهای محلی نیز می توانند با یکدیگر رقابت کنند و این رقابت در نهایت به نفع مصرف کننده و به طور کلی صنعت است.
همچون هر پدیده دیگری، پدیده های نوظهوری که در اقتصاد دیجیتال و فضای کسب و کار آنلاین ایران و حتی جهان شاهدشان هستیم، خطرها و معایبی دارند که با قانون گذاری صحیح می توان از آنها جلوگیری کرد. یکی از این معایب، ایجاد انحصار است. هر نوع انحصاری در اقتصاد موجب استثمار و رکود بازار می شود. برای مثال، خودروسازی نمونه بازاری راکد و استثماری و انحصاری در ایران است. هر شرکتی که به بازاری بکر دست می یابد، به دنبال انحصاری کردن آن بازار برای خودش است تا بتواند حاشیه سودش را به بیشترین حد ممکن برساند و در این راه از هیچ کاری دریغ نمی کند. به عنوان مثال، یکی از تاکسی های اینترنتی زمانی به رانندگان خود اجازه نمی داد اپلیکیشن های سایر تاکسی اینترنتی ها را روی تلفن همراهشان نصب کنند. این نوعی تلاش برای انحصاری کردن بازار بود. قانون گذاران باید همواره هوشیار باشند و اجازه ندهند شرکت ها بازار را انحصاری کنند. از طرفی تاکسی های اینترنتی برخلاف شرکت های تاکسیرانی، مسوولیتی درقبال رانندگان خود ندارند. برای مثال، آنها رانندگان را بیمه نمی کنند و رانندگان حتی اگر برای مدتی خودرویی نداشته باشند، نمی توانند هزینه زندگی خود را تأمین کنند. قانون گذاران باید درمقابل این تغییرات هوشیار باشند و قوانینی متناسب با شرایط جدید وضع کنند.
همچنین ممکن است به نظر برسد پیشرفت سریع همواره به نفع جامعه است، اما واقعیت این است که گاهی پیشرفت سریع تکنولوژی باعث بروز مشکلات اجتماعی و اقتصادی می شود. یکی از مهم ترین این مشکلات بیکاری است. در اوایل شروع به کار تاکسی های اینترنتی، رانندگان سنتی که موجودیت خود را در خطر می دیدند، به اعتراض و اعتصاب گسترده ای دست زدند. همچنین، به دفاتر تاکسی های اینترنتی چندین بار حمله شد و افرادی نیز آسیب دیدند. هنگام ورود تکنولوژی ای که باعث ایجاد تغییرات اجتماعی می شود، همواره باید مواظب بود این تغییرات، به صورت تدریجی رخ دهند تا جامعه فرصت داشته باشد خود را با شرایط جدید وفق دهد؛ چرا که هرگونه تغییرات سریع عموما با مقاومت جامعه همراه خواهد شد.
منبع:eghtesadonline.com
