در حوزه های داوری، قوانین نظم دهنده درباره حسابداری و مالیات هر دوازده ماه یک بار نیازمند گزارش هایی هستند، که البته این نیاز نیست که دوره مورد نظر در قالب یک سال سال نامه ای (مانند از فروردین تا اسفند) باشد. سال های مالی در کشورها و تجارت ها متفاوت اند.
سال مالی دوره ای برای محاسبه وضع مالی سالیانه که هر 12 ماه یک بار آغاز می شود و روز آغاز آن در کشورهای مختلف بنا بر آغاز سال یا زمان دلخواه متفاوت است. به عنوان مثال در ایران آغاز سال مالی برابر است با آغاز سال شمسی یعنی در فروردین ماه و در کشورهای دیگر نیز هر کسب و کار یک سال مالی دارد که برای پرداخت و هماهنگی عملیات داخلی و همچنین عملیات مالی با دولت ها به عنوان نقطه ی مبدأ در نظر گرفته می شود. همچنین در کنار اینکه سال مالی توسط دولت ها تعیین می شود، آغاز سال مالی در هر شرکت ممکن است با شرکت دیگر تفاوت داشته باشد ولی همیشه مدت زمان سال مالی 12 ماه بوده و می توانند سال مالی و تاریخ آغاز دلخواه و منحصر به فرد خود را داشته باشند.
در صورتی که روز آغاز سال مالی فروردین باشد، روز پایان سال مالی 29 اسفند خواهد بود یا اگر پایان سال مالی 31 شهریور باشد، سال مالی اول مهر باید شروع شود. بنابراین می توان گفت قانونی برای شروع و پایان یک سال مالی وجود ندارد.
تفاوتی که در دوره مالی وجود دارد بستگی به حجم عملیات مالی دارد و سازمان های بزرگ می توانند به دلیل حجم بالا سه ماهه و شش ماهه این دوره را در نظر گرفته و برای سازمان تعیین کنند. در پایان دوره ی مالی سازمان ها به بررسی صورتحساب ها می پردازند و پس از رسیدگی به اختلاف حساب ها، سند اختتامیه را ثبت می کنند که به آن بستن سال مالی می گویند. البته می توان گزارش های مالی میان دوره ای نیز در طول سال داشت.
در پایان دوره مالی زونکن های شامل مدارک حسابداری را بیرون آورده و تمامی سندها چک می شوند و نباید هیچ گونه اختلاف حسابی وجود داشته باشد تا بتوانند دوره مالی را ببندند.
اظهارنامه ی مالیاتی به کارنامه مالی یک سال کاری شرکت ها و مؤسسات و یا اشخاص حقیقی که جهت محاسبه ی دقیق مالیات به سازمان امور مالی تحویل می دهند، می گویند.
این اظهارنامه مالیاتی هر ساله باید توسط این شرکت ها و مؤسسات و اشخاص حقیقی به سازمان امور مالی جهت محاسبه مالیات تحویل داده شود و همه آن ها موظف هستند که تمامی بندهای اظهارنامه را تکمیل کنند. پس اینجا است که اهمیت تهیه اظهارنامه مالیاتی نمایان می شود.
با نگاهی به مرجع ویکی پدیا می توانیم اشخاص حقیقی و حقوقی که می بایست نسبت به تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی اقدام نمایند.
طبق ماده 1 قانون مالیات های مستقیم اشخاص زیر ملزم به تکمیل و تسلیم اظهارنامه مالیاتی و پرداخت مالیات هستند:
تبصره 1– شرکت هایی که تمام یا قسمتی از سرمایه آن ها متعلق به اشخاص و مؤسسه های مذکور در بندهای فوق باشد، سهم درآمد یا سود آن ها مشمول حکم این ماده نخواهد بود. حکم این تبصره مانع استفاده شرکت های مزبور از فعالیت های مقرر در این قانون حسب مورد، نیست.
تبصره 2– درآمدهای حاصل از فعالیت های اقتصادی از قبیل فعالیت های صنعتی، معدنی، تجاری، خدماتی وسایر فعالیت های تولیدی برای اشخاص موضوع این ماده، که به نحوی غیر از طریق شرکت نیز تحصیل می شود، در هر مورد به طور جداگانه به نرخ مذکور در ماده (105) این قانون مشمول مالیات خواهد بود. مسئولان اداره امور در این گونه موارد نسبت به سهم فعالیت مذکور مکلف به انجام دادن تکالیف مزبور طبق مقررات این قانون خواهند بود. در غیر این صورت نسبت به پرداخت مالیات متعلق با مؤدی مسئولیت تضامنی خواهند داشت.
تبصره 3– معافیت های مالیاتی این ماده برای مواردی که از طرف حضرت امام خمینی (ره) یا مقام معظم رهبری دارای مجوز می باشند، براساس نظر مقام معظم رهبری است.
تکمیل این فرم از حساسیت بالایی برخوردار بوده و به همین دلیل امروزه تمامی مراکزهای دولتی از ادارات و بانک ها گرفته تا شرکت های خصوصی و حتی تمامی فروشگاه ها برای انجام امور مالیاتی خود به یک یا چند نفر حسابدار اعم از زن و مرد نیازمندند. در سازمان های فعال و مشمول باید حسابدارهای دقیق و کار بلد داشته باشند که با اظهارنامه های مالیاتی نیز آشنا باشند.
به نقل از سایت چطوردر فرم های اظهارنامه مالیاتی 26 جدول طراحی شده که به شرح زیر است:
همچنین از ابتدای سال 1391(سال مالی 1390) مودیان باید با مراجعه به پایگاه اینترنتی سازمان امور اقتصادی و دارایی نسبت به تکمیل و تسلیم اظهارنامه مالیاتی الکترونیکی اقدام نمایند.
شیوه محاسبه مالیات در ایران به دو صورت علی الرأس و خوداظهاری است. امروزه نظام های مالیاتی پیشرفته تمایل دارند به جای شیوه علی الرأس که در آن مأموران اداره مالیات به تعیین میزان مالیات می پردازند، خوداظهاری را جایگزین کنند. روش علی الرأس بدین صورت است که ممیز مربوطه، مالیات را محاسبه نموده و به مؤدی اعلام می نماید. در این روش نظر ممیز و کارشناس سازمان امور مالیاتی، ملاک پرداخت مالیات است.
همچنین خوداظهاری به این معناست که شخص حقیقی یا حقوقی اعلام می کند که در سال مالیاتی خود به چه میزان سود داشته و به چه میزان باید مالیات پرداخت کند.
در روش خوداظهاری، شخص حقیقی یا حقوقی، بدون دخالت ممیزین و کارشناسان سازمان امور مالیاتی، مقدار درآمد، هزینه، استهلاک، حقوق کارمندان و… را اعلام کرده و پس از کسر مقدار معاف، مبلغ مالیات مشخص و پرداخت می گردد.
اگر اشخاص حقیقی و یا حقوقی پس از ثبت شرکت هیچ گونه فعالیتی نداشته باشند، باز هم باید اظهارنامه و دفاتر خود را تیرماه هر سال به صورت سفید تحویل دهند.
نکته مهم: چنانچه شرکت یا موسسه ای با وجود داشتن فعالیت، اظهارنامه و دفاتر خود را به صورت صوری و برای نشان دادن عدم فعالیت خود سفید تحویل دهد، به دلیل تخلف، شامل قانون علی الرأس می شود.
هم اکنون برای اشخاص مکلف به تهیه و ارسال اظهارنامه مالیاتی 6 نوع اظهارنامه مالیات بر درآمد تهیه و در دسترس قرار گرفته است:
